IBILBIDE GASTRONOMIKOA

Ezpeletako piperra

Euskal Herriko piperrik ezagunenetakoa da Ezpeletakoa, oso ezaguna eta erabilia Frantziako eta munduko sukaldaritzan. Jatorrizko izendapena ere badu. XVII. mendean hasi ziren inguru haietan piperra lantzen eta hasieran medikuntzarako erabiltzen bazuten ere, bizkor sartu zen sukaldean. Piper gorri min hau oso erabilia da saltsak, marmitakoa, bakailua, axoa... bixigarritzeko. Egun txokolatea, marmelada edota ardoa egiteko ere erabiltzen da.

 

Inguru haietako paisaiaren parte da piperra. Etxeetako fatxadetatik jartzen dituzte zintzilik lehortzen eta merezi du hori ikustera joateak; batez ere, irailetik aurrera. Urriko azken asteburuan Piperraren Eguna ospatzen da urtero Ezpeletan eta jende andana biltzen da bertan.

 

Informazio gehiagoarako: www.pimentdespelette.com

Gernikako piperra

Freskoan jateko piperra da Gernikako piper berdea. Erabat heldu aurretik biltzen da eta ez da tamaina handikoa izan ohi. Zuritu gabe jaten da eta, normalean, frijituta, gatz larriarekin lagunduta. Mokadu goxoa da hasierako plater moduan edota garnizio gisa.

 

Jatorrizko izendapena du 2007az geroztik.

Tuterako barazkiak

Iruñea paretik behera, paisaia nabarmen aldatzen da: mendiak lautada bihurtzen dira eta lurrak horitu, Ebro ibai lasai eta emaritsuari begira. Barazki, zereal, fruitu-arbola eta mahasti sail zabalak egiten dira inguru horietako paisaiaren protagonista, nagusiki nekazaritzatik eta abeltzaintzatik bizi diren eskualdeetan. Tutera eta inguruetako barazkiak probatzea gomendatzen dizugu guk, batez ere, orburuak, zainzuriak eta pikillo piperrak. Leku zinez gomendagarria duzu Tuterako Treintaitrés jatetxea.

 

Inguru haietan tokatuz gero, jakizu maiatzean zainzuriaren eguna ospatzen dutela Deikaztelun eta udazkenean, pikilloko piperrarena Lodosan.

Tolosako babarruna

Babarruna puru-purian dagoen jakia da. Ez da beti horrela izan, baina azken urteetan gorakada handia izan du eta euskal jatetxe sonatuenetaraino heldu da. Euskal Herrian leku askotan ekoizten da egoskari hau, baina Tolosakoa da ezagunena, jatorrizko izendapena ere badu azken honek.

 

1256az geroztik larunbatero Gipuzkoako herri horretan egiten den azokari zor dio sona hori. Tolosan elkartzen ziren Nafarroatik, Aragoitik eta Gaztelatik etorritakoak, bertatik igaro behar baitzuten Frantziara joateko. Gipuzkoan ekoiztutako babarrun kopurutik, autokontsumorako behar zena kendu ondoren geratutakoa Tolosako azokan merkaturatzen zen.

 

Azaroa bueltan, babarrunaren astea antolatzen dute Tolosan, hainbat ekitaldi eta jardunaldirekin.

 

Informazio gehiagorako: www.alubiasdetolosa.com

Idiazabal gazta

Jatorrizko izendapena du gazta honek eta Neolitikotik gaur egunera arteko historia. 8.000 urtean zehar iraun du egun euskal artzainek erabiltzen duten gazta egiteko erak. Ardi latxaren esnearekin egiten dute jaki goxo hau. Ardi mota honek ez du esne asko ematen, baina bai kalitate oso onekoa. Idiazabal gazta duzu horren adibide.

 

Informazio gehiagorako: www.doidiazabal.com

Iratiko gazta

Iratiko basoko inguruetako artzainek egiten duten gazta, zapore handikoa eta ahoan luze mantentzen dena. Azarotik uztailera ematen dute esnea ardiek eta ekainetik urte amaiera arteraino, momentu ederra da gazta dastatzeko, 4 eta 6 hilabete arteko heldualdiaren ostean.

 

Jatorrizko izendapena du Iratiko Gaztak 1980az geroztik.

Baionako txokolatea

Ausartuko ginateke esaten Baiona, Lapurdiko hiriburuaz gain, Euskal Herriko txokolatearen hiriburua ere badela. Portugaletik kanporatutako judutarrek ekarri zuten txokolatea Baionara XVII. mendean. XIX. mendearen hasieran hasi ziren tableta moduan ere saltzen, ordura arte edari moduan bakarrik kontsumitzen baitzen. Gomendiotxo pare bat: bisitatu Kanboko Puyodebat txokolategia, Baionako Txokolatearen museoa eta hartu txokolate bero bat Cazenave txokolategian.

Kintoa txerria

Kintoa txerria belarri handiko txerri zuria eta beltza da. Arraza gisa, 1921ean bereiztu zuten, baina Euskal Herrian betidanik hazi izan den txerria da. Hala ere, 1981ean galtzeko arriskuan egon zen eta Aldude inguruko baserritarrak elkartu eta arraza salbatzeko lanean jarri ziren. Txerri berezia da, beti kanpoan hazten da, urtea egin ondoren bakarrik hiltzen ahal da, eta bederen 100 kilogramo egin behar ditu. Zapore handiko txerrikia da. Xingarra 16 edo 18 hilabetez idortzen uzten da, anitz gizen du eta gustu handia ere bai. Nafarroa Beherean, Oteiza eta Belaun etxeek eskaintzen dute Kintoa euskal txerrikia eta, Gipuzkoan Ezkurtxerri etxeak.

Pintxoak

Euskal Herriko txoko askotan topatuko dituzu pintxoak, gisa eta gustu guztietakoak. Batzuk aukeratzekotan, guk Hondarribia eta Donostiako alde zaharreko tabernetara joatea gomendatzen dizugu. Ardo eta txakolin pixka batekin, eta poltsikoa ondo beteta, bazkari edo afari legea egiteko aukera polita duzu. Bi proposamen hemen: Hondarribiako Gran Sol eta Donostiako Bergara tabernak.

Añanako gatza

Munduko gatzik onenetakoa dela diote hainbat aditu eta sukaldarik. Orain 6000 urtetik hona, belaunaldiz belaunaldi, Añanako gizon eta emakumeek inguruko iturburuak aprobetxatzen jakin izan dute gizateriarentzat ezinbestekoa den “urre zuria”, gatza, lortzeko. Egun oraindik martxan dagoen gatzaga da eta zinez animatzen zaitugu bertaratu eta gatz-gizonak lanean ikustera. Nahi izanez gero, Añanako gatzagako bisita gidatuak ere badira.

Sagardoa

Sagardoak estimazio handia du egun Euskal Herrian eta Astigarragakoa da famatuena, Gipuzkoako herri hura baita sagardoaren sehaska. Sagardotegi garaia duzu sagardo berria dastatu eta lagunartean otordu polit bat egiteko aukera polita. Urtarrilaren erdialdean hasi eta apirilaren azkenaldean amaitzen da. Dena dela, hainbat sagardotegi urtean zehar ere irekita daude, eta bisita gidatuak eskaintzen dituzte, hala nola Petritegi Sagardotegiak.

Txakolina

Getariako eta Bizkaiko (Bakio) txakolina dituzu probatzeko, zein baino zein gozoagoak. Azken urte hauetan gorakada nabarmena izaten ari da txakolina euskaldunen zein bisitarien artean. Ederra da poteorako zein arraina laguntzeko.

Ardoa

Prestigio handiko edaria da ardoa. Irulegi (Behe Nafarroa), Nafarroako erribera edo Arabar Errioxa dituzu Euskal Herriko ardoaren "meka". Hara gerturatzen bazara ardoak bertako bizimoduan duen presentzia nabarmenaz ohartuko zara, paisaiatik bertatik hasita: mahastiak dira bertako protagonista nagusiak.

Garagardoa

Euskal Herrian bertan eta modu naturalean ekoizten diren gero eta garagardo-mota gehiago dago. Batzuk aipatzearren Oiartzunen egiten den Pagoa, Azkaineko Akerbeltz, Larresoroko Arrobio garagardo ekologikoa, Nafarroako Naparbier edo Gasteizko Zerb izeneko garagardoa aipa ditzakegu. Edozein herritako terraza batean garagardo on horietako bat dastatzeak ez du parekorik.